Czym jest permakultura

My tu gadu, gadu, a czym jest ta permakultura?

Permakultura to termin znany od lat 30tych XX wieku. Jest to gałąź ekologicznego projektowania środowiska, tworząca  m.in. samoregulujące się systemy rolnicze  na wzór ekosystemów naturalnych.

Do centralnych zasad etycznych permakultury zaliczamy:

• Troszcz się o Ziemię (Take Care of the Earth): Dbaj, aby wszystkie systemy życia mogły przetrwać i się rozwijać. To jest pierwsza zasada, ponieważ bez zdrowej Ziemi ludzie nie mogą prosperować.
• Troszcz się o Ludzi (Take Care of the People): Dbaj, aby ludzie mieli dostęp do dóbr niezbędnych do istnienia.
• Dziel się Nadmiarem (Share the Surplus): Zdrowe systemy naturalne wykorzystują nadwyżki do wyżywienia innych. My, ludzie, możemy robić to samo. Zarządzając naszymi potrzebami, możemy odłożyć część środków, aby spełnić powyższe zasady.

Permakultura czerpie z wielu dziedzin, takich jak rolnictwo ekologiczne, agroleśnictwo, zintegrowane rolnictwo, zrównoważony rozwój i ekologia stosowana.

Permakultura nie skupia się na pojedynczych elementach, ale na powiązaniach stworzonych pomiędzy składnikami poprzez sposób ich zakomponowania; całość staje się istotniejsza, niż pojedyncze składniki. Projektowanie systemów permakultury ma na celu redukcję odpadów, pracy ludzkiej i wkładu energii, poprzez budowę systemów ze zmaksymalizowanymi korzyściami, wypływającymi z połączeń między elementami, aby osiągnąć wysoki poziom synergii.

 Projektowanie w permakulturze skupia się przede wszystkim na wzorcach naturalnych. Wszystkie rzeczy, nawet wiatr, fale i Ziemia krążąca wokół Słońca, tworzą wzorce. W stosowaniu wzorców projektanci permakultury zachęcani są do obserwacji naturalnych naturalnych, ich funkcjonowania i odzwierciedlania w danym projekcie. "Stosowanie wzorca wymaga od projektanta zrozumienia kształtu i potencjału, aby dopasować te wzorce lub ich kombinacje do krajobrazu".

12 zasad projektowania permakulturowego

Zwolennicy permakultury zwykle zgadzają się co do następujących zasad projektowania[9]:

1. Obserwuj i bierz udział (Observe and interact): Poprzez spędzanie czasu na współpracy z naturą możemy zaprojektować rozwiązania odpowiadające naszym potrzebom.
2. Złap i zatrzymaj energię (Catch and store energy): Poprzez stworzenie systemów gromadzących zasoby podczas dobrobytu, możemy zachować je na gorsze czasy.
3. Bądź wydajny (Obtain a yield): Zapewnij sobie naprawdę użyteczne zyski z wykonywanej pracy.
4. Stosuj samodyscyplinę i zaakceptuj skutki swoich działań (Apply self-regulation and accept feedback): Musimy ograniczać nieodpowiednie zachowania, aby systemy mogły sprawnie funkcjonować.
5. Stosuj i doceniaj zasoby i usługi odnawialne (Use and value renewable resources and services): Korzystaj w pełni z obfitości natury, aby ograniczyć zachowania konsumpcyjne i zależność od zasobów nieodnawialnych.
6. Nie wytwarzaj odpadów (Produce no waste): Gdy doceniamy i używamy wszystkie dostępne zasoby, nic się nie marnuje.
7. Projektuj od wzorców do szczegółów (Design from patterns to details): Patrząc z dystansu, możemy obserwować wzorce w naturze i społeczeństwie. Mogą one stanowić trzon naszych projektów, do których dodamy następnie szczegóły.
8. Łącz, nie dziel (Integrate rather than segregate): Gdy umieszczamy właściwe rzeczy na właściwym miejscu, powstają między nimi związki, i rzeczy te pracują wspólnie, nawzajem się wspierając.
9. Stosuj małe i powolne rozwiązania (Use small and slow solutions): Małe i powolne systemy są łatwiejsze w utrzymaniu niż duże, lepiej wykorzystują zasoby lokalne i dają wyniki bardziej zrównoważone.
10. Stosuj i doceniaj różnorodność (Use and value diversity): Różnorodność zmniejsza wrażliwość na zagrożenia i wykorzystuje unikalne właściwości środowiska, w którym się znajduje.
11. Wykorzystuj krawędzie i doceniaj elementy graniczne (Use edges and value the marginal): Najciekawsze sceny rozgrywają się w miejscach granicznych. Są to często najbardziej cenne, różnorodne i produktywne elementy systemu.
12. Kreatywnie wykorzystuj zmiany i reaguj na nie (Creatively use and respond to change): Poprzez uważną obserwację możemy pozytywnie wpływać na nieodwołalne zmiany, interweniując we właściwym czasie.

Warstwy to jedno z narzędzi, stosowanych do projektowania działających ekosystemów, które są zarazem zrównoważone, jak i bezpośrednio przynoszą korzyść człowiekowi. Dojrzały ekosystem stanowi ogromną ilość związków pomiędzy jego składnikami: drzewami, podszytem, runem leśnym, glebą, grzybami, owadami i zwierzętami. Ponieważ rośliny rosną do różnych wysokości, na małej przestrzeni może wytworzyć się zróżnicowana społeczność, ponieważ każda z warstw rośnie ponad poprzednią. 

 

Zwykle wyróżnia się warstwy jadalnego ogrodu:

• Korony drzew: najwyższe drzewa w systemie. Dominują, ale nie nasycają obszaru; wciąż istnieją miejsca pozbawione drzew.  
• Niskie drzewa: karłowate drzewka owocowe, cytrusowe i inne niskie drzewa. 
• Krzewy: zróżnicowana warstwa, zawierająca większość krzewów, rodzących jagody. 
• Rośliny zielne: zarówno roczne, dwuletnie, jak i wieloletnie.
•  Ryzosfera: rośliny okopowe, np. ziemniaki i inne jadalne rośliny bulwiaste. 
• Powierzchnia gleby: międzyplony zatrzymujące ziemię i zmniejszające erozję, wraz z nawozami zielonymi, bogatymi w składniki odżywcze i dostarczające glebie materii organicznej, zwłaszcza azotu. 
• Warstwa pionowa: pnącza, np. fasola wielokwiatowa, fasola półksiężycowata  
• Grzyby 

 

 Gildia to grupa dowolnych gatunków, z których każdy spełnia unikalne funkcje, będące w harmonii z pozostałymi. Gildie to grupy roślin, zwierząt, owadów itd., które ze sobą współpracują. Część roślin może być uprawiana dla pożywienia, inne mają palowy system korzeniowy, wynoszący składniki odżywcze do wyższych partii gleby, jeszcze inne przyciągają pożyteczne owady, a kolejne odstraszają szkodliwe owady. Zgrupowanie takich roślin tworzy gildię.

Efekt krawędziowy (zob. ekoton, okrajek) w ekologii to skutek przesunięcia lub ułożenia obok siebie zróżnicowanych środowisk naturalnych. Zwolennicy permakultury są zdania, że w miejscu zetknięcia istotnie różniących się systemów znajduje się miejsce intensywnej produktywności, gdzie powstają pożyteczne połączenia. Przykładem może być wybrzeże - rejon styku lądu i morza zaspokaja wiele potrzeb ludzi i zwierząt. W permakulturze ta idea jest podkreślana przez użycie spiralnych kształtów w ogrodzie zielnym czy budowanie oczek wodnych o falistej linii brzegowej zamiast okrągłych lub owalnych – ponieważ wydłuża to linię brzegową. Krawędzie pomiędzy lasem i otwartą przestrzenią są uważane za najbardziej produktywne.

Strefy to sposób organizacji elementów przestrzeni w siedzibie ludzkiej według częstości ich użycia oraz potrzeb roślin i zwierząt. Elementy często przekształcane lub wykorzystywane zlokalizowane są blisko domu, w strefach 1 i 2. Rzadziej używane lub przekształcane elementy oraz takie, które powinny być w odosobnieniu (np. dzikie zwierzęta), znajdują się dalej. Chodzi o odpowiednie rozmieszczenie poszczególnych rzeczy. Strefy ponumerowane są od 0 do 5:

• Strefa 0

Dom, centralna część domostwa. Zasady permakultury będą się tu stosować do prób ograniczenia zużycia energii i wody, używania zasobów naturalnych, takich jak energia słoneczna, i ogólnie stworzenia harmonijnego, zrównoważonego środowiska życia i pracy. Strefa 0 jest nieformalną strefą, nie określoną szczegółowo w książce Billa Mollisona.

• Strefa 1

Strefa najbliższa domowi, miejsce dla tych elementów systemu, które wymagają częstej uwagi, nadzoru, np. uprawa warzyw sałatkowych, ziół, delikatnych owoców, jak truskawki czy maliny, szklarnia i cieplarnia, miejsce rozsad, pojemnik na biohumus z odpadków kuchennych itd. Na obszarach zurbanizowanych w strefie 1 często spotyka się też podniesione grządki.

• Strefa 2

Tu rosną rośliny wieloletnie, wymagające mniej opieki, tylko odchwaszczania czy przycinania, np. porzeczki i sad. Tu można też umieścić ul, większy kompostownik i inne.

• Strefa 3

Rejon głównych upraw, zarówno dla użytku domowego, jak i na sprzedaż. Po założeniu uprawy nie wymaga ona częstej pracy (o ile stosuje się ściółkę i podobne systemy), podlewanie i odchwaszczanie może odbywać się raz w tygodniu.

• Strefa 4

Rejon półdziki. Ta strefa służy głównie do uprawy roślin pastewnych, zbierania drewna leśnego oraz produkcji drewna na cele budowlane.

• Strefa 5

Rejon zupełnie dziki. Brak tam ludzkiej interwencji poza obserwacją naturalnych cyklów ekosystemu.

Praktyki:

Agroleśnictwo

Agroleśnictwo to zintegrowane podejście, stosujące korzyści z łączenia drzew i krzewów z roślinami uprawnymi i zwierzętami gospodarskimi. Łączy technologie leśnictwa i rolnictwa, tworząc bardziej zróżnicowane, produktywne, zyskowne, zdrowsze i zrównoważone systemy użytkowania gruntów. W systemach agroleśnictwa drzewa i krzewy umieszczane są celowo wewnątrz systemów rolniczych, a w systemach leśnych wprowadzane są rośliny nienastawione na produkcję drewna.

Naturalne budownictwo

Naturalne budownictwo łączy różne systemy budownictwa oraz materiały, kładąc nacisk na równowagę, trwałość, używanie tylko minimalnie przetworzonych materiałów, korzystanie z zasobów odnawialnych oraz takich, które w wyniku recyklingu lub ponownego użycia stworzą zdrowe środowisko życia i utrzymają zdrowe powietrze w budynku. Naturalne budownictwo przeważnie opiera się na pracy ludzkiej bardziej niż na technologii.

Potrzeba naturalnego budownictwa wynika z chęci zmniejszenia wpływu budynków i wspierających je systemów na środowisko, bez poświęcania komfortu, zdrowia czy estetyki. Aby zachować równowagę, naturalne budownictwo stosuje dostępne w nadmiarze, odnawialne, recyklowane lub ponownie używane materiały. W zachowaniu równowagi pomaga też projekt architektoniczny budynku, jego orientacja w stosunku do stron świata, przystosowanie do lokalnego klimatu, nastawienie na naturalną wentylację już w fazie projektu, zmniejszenie kosztów utrzymania budynku. Dąży się do zwartej zabudowy i zminimalizowania śladów ekologicznych, oraz miejscowego uzyskiwania energii, poboru wody, alternatywnych systemów kanalizacji i ponownego użycia wody.

Stosowane materiały to glina, drewno, słoma, ziemia, konopie, kamień, darń; jednak w praktyce bywają stosowane obok materiałów fabrycznych, jak beton, pianka poliuretanowa, wełna mineralna.

Pozyskiwanie deszczówki

Pozyskiwanie deszczówki to zbieranie i przechowywanie wody deszczowej, zanim dostanie się do warstwy wodonośnej. Stosowana do pozyskiwania wody pitnej, wody do pojenia zwierząt użytkowych, irygacji, i innych typowych zastosowań. Deszczówka pozyskana z dachów domów i instytucji może stanowić istotną różnicę w dostępności wody pitnej. Może wspomóc wody podskórne i zwiększyć ilość zieleni miejskiej.

Szara woda to ścieki domowe, np. woda po praniu, zmywaniu naczyń i kąpieli, która nadaje się do recyklingu na miejscu i podlewania trawnika lub stworzenia sztucznego mokradła. Szara woda nie zawiera uryny ani kału. Szara woda nie jest wodą z toalety, nadaje się za to do spuszczania w toalecie.

Ściółkowanie warstwowe

W rolnictwie i ogrodnictwie ściółka jest warstwą ochronną leżącą na glebie. Ściółką mogą być dowolne materiały, np. kamienie, liście, plastik, tektura itd., jednak w permakulturze najczęściej używa się ściółki z materiałów organicznych, gdyż spełniają one największą ilość funkcji. Do tych funkcji należą: zatrzymywanie deszczówki, zmniejszanie parowania, dostarczanie składników odżywczych, zwiększanie ilości materii organicznej w glebie, żywienie i tworzenie środowiska dla organizmów żyjących w ziemi, tłumienie rozwoju chwastów i kiełkowanie nasion, równoważenie dziennych wahań temperatury, ochrona przed mrozem i zmniejszanie erozji gleby. Ściółkowanie warstwowe jest techniką rolniczą stosowaną w ogrodnictwie bez kopania, mającą naśladować naturalne procesy zachodzące w lesie, imitując warstwę opadłych liści na dnie lasu.

Warstwa ściółki jest "bankiem żywności", przechowującym składniki odżywcze zawarte w materii organicznej i stopniowo uwalnia te składniki do pobrania przez rośliny. Poprawia także jakość gleby, przyciągając i żywiąc dżdżownice ziemne, i produkując humus. Dżdżownice "uprawiają" ziemię, a ich odchody są jednym z najlepszych nawozów. Ściółkowanie warstwowe może być stosowane w celu wyplenienia niepożądanych roślin poprzez pozbawienie ich światła, i może być korzystniejsze na dłuższą metę niż stosowanie herbicydów.

Hügelkultur

Praktykowanie Hügelkultur polega na zakopywaniu w podłużnych kopcach dużych ilości drewna, mających zatrzymywać wodę w glebie. Podczas rozkładu drewna w glebie jego porowata struktura działa jak gąbka. W czasie pory deszczowej duża ilość zakopanego drewna może zatrzymać ilość wody wystarczającą dla upraw w czasie pory suchej. Drewno w kopcu będzie się rozkładało, uwalniając składniki odżywcze przez ok. 20 lat. Na zboczach kopca, będącego rodzajem podniesionej grządki, można prowadzić uprawy. Kopca nie trzeba dodatkowo nawozić ani podlewać. Grządka tego typu pomaga zatrzymywać wodę na terenie działki, podnosi żyzność gleby, a do zakopania można przeznaczyć drewno, które nie nadaje się już do żadnego innego zastosowania. Technikę tę stosowali Sepp Holzer, Toby Hemenway i Masanobu Fukuoka.

Link - https://pl.wikipedia.org/wiki/Permakultura